نخستین گفتگو با زنی که درخت شد
مصاحبۀ تلفنی با برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات ۲۰۲۴
جنی رایدن
ترجمۀ پیام شمسالدینی
هان کانگ (متولد ۲۷ نوامبر 1970، گوانگجو)، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات 2024، تازه با پسرش در خانۀ خود در سئول شام میخورد که خبر را شنید. مصاحبۀ تلفنی جنی رایدن (Jenny Rydén) از بنیاد نوبل نخستین گفتگو با هان کانگ پس از اعلام برندۀ جایزۀ نوبل 2024 است.
او در این مصاحبه احساس خود را از اینکه اولین برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات کرۀ جنوبی شده توصیف میکند و از این میگوید که نویسندگان در مقام جماعتی منسجم چگونه بر او تأثیر گذاشتهاند: «تمام تلاشها و نقاط قوت آنها الهامبخش من بوده است.» همچنین دربارۀ شیوۀ نوشتن خود در رمان محبوب و بینالمللیاش، گیاهخوار (The Vegetarian) صحبت میکند؛ و دیگر جدا نمیشویم (We Do Not Part)، جدیدترین کتاب خود را به هر کسی که کنجکاو باشد دست به خواندن کتابهای او بزند، توصیه میکند.
جنی رایدن: سلام، من جنی رایدن هستم و از بنیاد نوبل با شما تماس میگیرم.
هان کانگ: بله. از شنیدن صدای شما خیلی خوشحالم.
من هم خیلی خوشحالم که با شما همصحبت شدم. لطفاً اجازه بدهید اول از طرف خودم به شما تبریک بگویم.
متشکرم. خیلی ممنون.
در حال حاضر چه احساسی دارید؟
من حسابی شگفتزده شدهام و سرشار از افتخارم.
چطوری از برنده شدن در جایزۀ نوبل مطلع شدید؟
کسی با من تماس گرفت و این خبر را به من گفت، من هم، البته، خیلی تعجب کردم. تازه با پسرم داشتیم شام میخوردیم و اینجا در کره، الآن ساعت هشت شب است. پس، بله، میشود گفت سرِ شب بسیار آرامی بود و من از شنیدن این خبر جداً متعجب شدم.
شما الآن در خانۀ خود در سئول هستید؟
بله، من در خانهام در سئول هستم.
امروز مشغول چهکاری بودی؟
امروز؟ امروز کار خاصی نمیکردم. فقط کمی مطالعه کردم و کمی هم قدم زدم. یک جورهایی روز خیلی راحتی برای من بود.
پس گفتی که با پسرت هستی. واکنش او به این موضوع چه بود؟
پسرم هم تعجب کرد، ما فرصت زیادی برای حرف زدن دربارهاش نداشتیم. میشود گفت ما شگفتزده شدیم، همین و بس.
متوجهم؛ اما برنده شدن جایزۀ نوبل ادبیات برای شما چه معنایی دارد؟
البته، حتماً باعث افتخار من است، جداً از حمایت شما و حمایت این جایزه تشکر میکنم. من فقط میتوانم قدردانی کنم.
شما اولین برندۀ ادبیات از کرۀ جنوبی هستید. این افتخار چه حسی دارد؟
بله. من با کتاب بزرگ شدهام – میدانید؟ – بنابراین از زمانی که کودک بودم با کتابهای کرهای بزرگ شدم و بعدها دست به ترجمه هم زدم. پس میتوانم بگویم که از کودکی با ادبیات کرهای بزرگ شدم و احساس میکنم خیلی به آن نزدیک هستم؛ بنابراین امیدوارم این خبر برای خوانندگان ادبیات کرهای و دوستانم و نویسندگان خبر خوبی باشد.
شما گفتید که از یک پیشینۀ ادبی میآیید. مهمترین منبع الهام شما چه نویسندگانی بودند؟
برای من، از وقتی کودک بودم، همۀ نویسندگان یکپارچه و دستهجمعی منبع الهام بودند. آنها در جستوجوی معنی زندگی هستند. گاهی گم میشوند و گاهی مصممند و میشود گفت تمام تلاشها و تمام نقاط قوتشان مشوق من هم بوده است؛ بنابراین انتخاب چند اسم الهامبخش برای من خیلی دشوار است. برای من که جداً سخت است.
جایی خواندم که آسترید لیندگرن، نویسندۀ سوئدی، منبع الهام شما بوده است؟
بله. وقتی بچه بودم، عاشق برادران شیردل بودم. هنوز هم آن کتاب را دوست دارم، اما نمیتوانم بگویم که نویسندۀ آن تنها نویسندهای بود که الهامبخش دوران کودکی من شد. وقتی برادران شیردل را خواندم، توانستم آن کتاب را با پرسشهای خودم دربارۀ انسان، زندگی و مرگ پیوند بزنم.
برای کسی که تازه با کارهای شما آشنا شده، پیشنهاد میکنید از کجا شروع کند؟
از بین کتابهای من؟… فکر میکنم هر نویسندهای آخرین کتاب خود را دوست دارد؛ پس آخرین کتاب خودم را پیشنهاد میکنم که «دیگر جدا نمیشویم» (We Do Not Part) یا «خداحافظی نمیکنیم» (I Do Not Bid Farewell) یا «خداحافظی غیرممکن» (Impossible Goodbyes) نام دارد. امیدوارم این کتاب بتواند شروع خوبی باشد؛ کتاب اعمال انسانی (Human Acts) هم مستقیماً با این کتاب مرتبط است. بعد از اینها کتاب سفید (The White Book) را پیشنهاد میکنم که برای من کتابی خیلی شخصی است؛ چون کاملاً زندگینامهای است. بعد از اینها هم گیاهخوار (The Vegetarian) جلو میآید؛ اما من احساس میکنم دیگر جدا نمیشویم میتواند شروع خوبی باشد.
برای مخاطبان بینالمللی، شاید گیاهخوار شناختهشدهترین رمان شما باشد. به نظر شما این رمان خاص چه معنایی برای شما داشته است؟
من گیاهخوار را طی سه سال نوشتم و آن سه سال بنا به دلایلی سالهای سختی برای من بود. پس فکر میکنم برای پیدا کردن تصویر شایستهای از قهرمان این داستان، افرادی که این زن را احاطه کردهاند، و تصویر درختها و نور خورشید و همه چیز از آن سه سال بسیار واضح باشد.
من چند دقیقۀ دیگر ترک زحمت میکنم؛ اما قبلش آیا فکری کرده اید که چطوری جایزۀ نوبل را جشن بگیرید؟
بعد از این تماس تلفنی، میخواهم چای بخورم _ من فقط چای مینوشم _ پس با پسرم چای میخورم و امشب آن را بی سروصدا جشن میگیریم.
خیلی خوب. باز هم تبریک فراوان. خیلی ممنون.
متشکرم.
*

هان کانگ و مخاطبان ایرانیاش
هان کانگ تحصیلات خود را در دانشگاه یونسی به پایان رساند و در 2016 (1395) برای رمان گیاهخوار برندۀ جایزۀ بوکر بینالمللی شد. این کتاب اختلال روانی یک زن و بیتوجهی خانوادهاش را نشان میدهد.
از هان کانگ رمانهای بسیاری منتشر شده است: یک عشق یوسو (۱۹۹۵)، گوزن سیاه (۱۹۹۸)، میوههای زن من (مجموعهداستان، ۲۰۰۰)، دستهای سرد تو (۲۰۰۲)، گیاهخوار (۲۰۰۷)، مبارزۀ نفس (۲۰۱۰)، درسهای یونانی (۲۰۱۰)، آتش سمند (۲۰۱۲)، غروب را در کشو گذاشتم (۲۰۱۳)، اعمال انسانی (۲۰۱۴؛ جزء فهرست صد کتاب برتر آمازون در ۲۰۱۷)، کتاب سفید (۲۰۱۶؛ نامزد جایزۀ من بوکر بینالمللی، ۲۰۱۸)، و وداع نمیکنیم (۲۰۲۱).
گیاهخوار نخستینبار در ۱۳۹۵ با ترجمۀ منیژه ژیان توسط انتشارات آزرمیدخت قزوین و سپس با ترجمههایی دیگر و عنوانهای متفاوت (گیاهخوار، گیاهخواری، زنی که درخت شد و …) توسط ناشران مختلف منتشر شد: از گیاهخوار شش ترجمه و از اعمال انسانی و کتاب سفید نیز دو ترجمۀ موازی در بازار نشر ایران موجود است.
اینکه نخستین چاپ گیاهخوار به همّت ناشری شهرستاننشین و بیرون از پایتخت روانۀ بازار شده باشد، در برابر فهرست طولانی ترجمههای موازی چندان به چشم نمیآید؛ آنچه برای نگارندۀ این سطور چشمگیر بود، مشارکت ناشرانی است که از یک سو در مؤسسۀ خود برای بخش ترجمه و ادبیات «دبیر مجموعه» و «سرویراستار» یا «گروه ویرایش و نمونهخوانی» استخدام کردهاند و از سوی دیگر باز در رقابت نهچندان دلپسند ترجمههای موازی مشارکت داشتهاند.
طرفه اینکه ترجمۀ انگلیسی برخی از کتابهای او مانند کتاب سفید (ماهریس، ۱۴۰۲)، گیاهخوار (جنگل، ۱۴۰۰؛ ماهریس، ۱۴۰۲) در تهران چاپ و منتشر شده است؛ گفتنی است همگی این کتابها پیش از این به قلم دبورا اسمیث به انگلیسی ترجمه شده بودند.
کتابشناسی هان کانگ (بر اساس تاریخ چاپ اول به زبان فارسی)
گیاهخوار. ترجمۀ منیژه ژیان. قزوین: آزرمیدخت، ۱۳۹۵. ۱۹۸ ص. تجدیدچاپ: ۱۳۹۶ و ۱۳۹7.
گیاهخوار. ترجمۀ رامین جعفری. تهران: آفتابکاران، ۱۳۹۵. ۱۹۲ ص.
گیاهخوار. ترجمۀ مهلاسادات عرب. تهران: انتشارات آناپنا، ۱۳۹۵. ۱۹۵ ص. چاپ دوم: 1398، ۱۸۵ ص.
زنی که درخت شد (گیاهخوار)، ترجمۀ نیلوفر رحمانیان. تهران: نوای مکتوب، ۱۳۹۵. ۱۶۸ ص.
گیاهخوار. ترجمۀ مرضیهسادات هاشمیپور. تهران: ماهابه، ۱۳۹۶. ۲۴۸ ص.
گیاهخواری. ترجمۀ روحانگیز شعائیون. تهران: ورا، ۱۳۹۶. ۳۱۸ ص.
اعمال انسانی. ترجمۀ علی قانع. تهران: چترنگ، ۱۳۹۶.۲۰۰ ص. چاپ دوم: ۱۴۰۱.
کتاب سفید. ترجمۀ نیلوفر رحمانیان. تهران: نوای مکتوب، ۱۳۹۷ (تاریخ صدور فیپا: 1396). ۹۵ ص.
کتاب سپید. ترجمۀ مژگان رنجبر. تهران: چترنگ، ۱۳۹۷.[۱۵۹] ص. مصور.
کلاس لاتین. ترجمۀ فربد هنرمند. تهران: البرز، ۱۳۹۷.۲۰۰ ص.
میوه زن من. ترجمۀ نیلوفر رحمانیان. تهران: نوای مکتوب، ۱۳۹۸. ۸۰ ص.
درسهای یونانی. ترجمۀ فریبا عربزاده. تهران: انتشارات مصدق، ۱۴۰۲. ۱۲۸ ص.
اعمال انسانی. ترجمۀ ندا امیدی. تهران: دانشآفرین، ۱۴۰۳. ۱۸۴ ص.
این مقاله در مجلۀ جهان کتاب به چاپ رسیده است.