در عرصۀ فرهنگ، ادبیات و جامعه

خسرو ناقد

گفت‌وگو و دیدار با «ديگری»، حلقۀ اتصال گفتارهای اين دفتر است؛ ديدار، گفت‌وگو و رابطۀ يکايک ما با غريبه‌ها، با آنانی که کمتر به ‌ما شباهت دارند.

کتاب در سه بخش (فرهنگ، ادبیات، جامعه) و نوزده گفتار تنظیم شده است. اگرچه هر گفتار موضوع و ساختاری مستقل دارد، اما همه در کنار هم، بحث واحدی را پیش می‌برند.

 در نخستین گفتار، «سفر رویایی گوته به مشرق‌زمین»، از سفر معنوی گوته به شرق سخن رفته و حاصل آن، دیوان شرقی- غربی، که خسرو ناقد آن را محل تلاقی فرهنگ و ادبیات شرق و غرب، و دیدار و گفت‌وگوی آن‌ها می‌داند.

مقالۀ «اقبالِ شیمل» از آنه‌ماری شیمل، اسلام‌شناس فقید آلمانی، و دلبستگی‌اش به آرا و افکار اقبال لاهوری سخن می‌گوید. سپس مبحثی به مطالعات ایران‌شناسی در سرزمین‌های آلمانی‌زبان اختصاص یافته است.

«شاهنامه در آلمان» و «ترجمه‌ای شاعرانه از قرآن» از مطالب دیگر کتاب است. در گفتارهای دیگر از گاندی، جمالزاده، نجیب محفوظ، سید حسین نصر، آمارتیا سن، پاپ بندیکت شانزدهم و… یاد شده است.

همچنین به ترجمه‌های آلمانی از شعر معاصر ایران پرداخته شده و از دریافت‌های گوناگون از دیانت اسلام در میان اندیشه‌مندان معاصر سخن رفته است.

 آخرین گفتار کتاب، نقدی است بر خشونت‌گرایی در دنیای امروز و شرحی بر «فرهنگ گفت‌و‌گو» به مثابه «پادزهر» خشونت‌گرایی.

ناقد در یکی از گفتارهای کتاب، از «صندلی‌های سنگی شهر وایمار» یاد می‌کند که تمثیلی است از گفت‌و‌گوی فرهنگ‌های شرق و غرب‌. دو صندلی تراشیده از سنگ خارا و بر فرشی سنگی که در میان آن غزلی از حافظ نقش بسته است و در دوسوی آن، دو قطعه شعر از گوته.

یادمانی که در سال 2000 در پشتیبانی از «گفت‌وگوی تمدن‌ها» و در مخالفت با نظریۀ ستیزه‌جویانۀ «برخورد تمدن‌ها»  پرده‌برداری شد. دو صندلی گویی محل جلوس دو نادرة فرهنگی غرب و شرق است که «دور از اغیار، در این گوشه از جهان، به گفت و‌گو نشسته‌اند. میزبان گوته است که در وایمار ساکن است و میهمان حافظ».