ذن در هنر نویسندگی

از مقدمۀ پرویز دوائی بر کتاب ذن در هنر نویسندگی

آنچه می‌آید واقعاً قرار نیست که به کسی هنر یا فن و حرفهٔ نویسندگی را «یاد» بدهد (برای این کار کلی کلاس هست!). خودش هم می‌گوید که خلاقیت – در هر هنری – موهبتی است از خداوند که یا در لحظهٔ تولد قبلاً به تو سپرده‌اند و یا نسپرده‌اند.

ولی آنچه کتاب می‌کوشد که – شاید – تثبیت کند این است که آدمیزاد باید در بین دیوارهای زمین و طبیعت خدا، بیدار و آگاه و با چشم و گوش و بینی باز راه برود، با حس‌های مدام برانگیخته شده، که در این صورت اگر (به لطف خدا) مایهٔ خلاقیت در کسی باشد، که این مایه بیشتر تقویت می‌شود، اگر هم نباشد، لااقل موهبت هستی و آگاه بودن به اعجاز آن، در وجود آدم (به صورت موجودی خوابگرد و غافل و یک مردهٔ متحرک) حرام نشده است.

… و بعد سعی می کند بفهماند که سالک از آغاز راه باید به دشواری های راه دراز عنایت کند، باید به پای بذر نشست و با اشک و عرق و عشق و با شکیبایی آبیاری‌اش کرد، تا ثمر بدهد، و آن‌چه این رنج راه دشوار را آسان و قابل تحمل می‌سازد (و یا باید بسازد) «عشق» است. چارلی چاپلین یک نما از فیلم «روشنایی‌های شهر» را طی مدتی حدود یک سال، یکصد و سی و دوبار تکرار کرد تا مطابق دلخواهش درآمد.

تولستوی کتاب هیولای «جنگ و صلح» را هفت بار سراسر بازنویسی کرد. آقای جلال خالقی مطلق و همکارانشان در مجموع حدود ۵۰ سال (نیم قرن) بر سر تصحیح «شاهنامه» کار کردند (بیست سالی بیش از خود فردوسی!)، و این حدیث در مورد آفریننده‌های بزرگ جهان، دراز است. «بیستون را عشق کند…» (… و شهرتش فرهاد برد!)